Συνδεθείτε στην Υπηρεσία Νομοσκόπιο | | | Νέοι χρήστες | Εάν είστε νέος χρήστης, θα πρέπει να δημιουργήσετε ένα ΔΩΡΕΑΝ λογαριασμό προκειμένου να φύγει το παράθυρο αυτό και να αποκτήσετε πλήρη πρόσβαση στην υπηρεσία Νομοσκόπιο. | Δημιουργία νέου λογαριασμού | | |
Νομικό Συμβούλιο του Κράτους 633/1997 (22-10-1997)
Αριθμός ερωτήματος: Υπ' αριθμόν οίκοθεν 110430/σχετικό 3583/97/1997 έγγραφο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων / Διεύθυνσης ΕΥΣΕ / ΔΑΚ.
Περίληψη Ερωτήματος: Εάν:
α) αυθαίρετα κτίσματα, που ανεγέρθηκαν μετά την 31-01-1983, μπορούν να μεταβιβασθούν με αναγκαστικό πλειστηριασμό, που επισπεύδει το Δημόσιο, λόγω μη καταβολής των βεβαιωθέντων προστίμων από τον αυθαιρετούντα,
β) σε καταφατική περίπτωση, το ήδη βεβαιωθέν πρόστιμο διατήρησης, το οποίο αναπροσδιορίζεται κατ' έτος (άρθρο 5 παράγραφος 7 εδάφιο β' του νόμου 2052/1992) μέχρι την κατεδάφιση του αυθαιρέτου ή τη νομιμοποίησή του θα καταβάλλεται από τον πλειοδότη, ο οποίος απέκτησε την κυριότητα κατά τον αναγκαστικό πλειστηριασμό,
γ) τα παραπάνω αυθαίρετα, που ανεγέρθηκαν μετά την 31-01-1983, μπορούν να μεταβιβασθούν λόγω κληρονομικής διαδοχής και
δ) σε καταφατική περίπτωση, οι κληρονόμοι θα οφείλουν ως υπόχρεοι τα πρόστιμα της παραγράφου 2 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, μέχρι την κατεδάφιση του αυθαιρέτου ή την τυχόν νομιμοποίησή του.
Επί των παραπάνω ερωτημάτων το Γ' τμήμα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους γνωμοδότησε ομόφωνα ως ακολούθως:
1. Στην παράγραφο 1 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983 ορίζεται ότι:
{τα αυθαίρετα κτίσματα ή κατασκευές που ανεγείρονται μετά την 31-01-1983 εντός ή εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών που υπάρχουν πριν από το έτος 1923 καθώς και όσα δεν εξαιρούνται σύμφωνα με το άρθρο 15 του νόμου αυτού κατεδαφίζονται υποχρεωτικά από τους κυρίους ή συγκυρίους του, έστω και αν έχει αποπερατωθεί η κατασκευή ή αν το κτίσμα κατοικείται ή χρησιμοποιείται με οποιονδήποτε τρόπο.}
Στην παράγραφο 2 του ιδίου άρθρου, όπως αυτή συμπληρώθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 2 του νόμου 1772/1988 και αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 7 εδάφιο α του άρθρου 5 του νόμου 2052/1992, ορίζεται:
{ότι εκτός από την κατεδάφιση επιβάλλεται: α)Πρόστιμο ανέγερσης αυθαιρέτου, β) πρόστιμο διατήρησης αυθαιρέτου. Τα πρόστιμα της παραγράφου αυτής, καθώς και οι λοιπές συνέπειες των επόμενων παραγράφων, δεν εφαρμόζονται σε κτίσματα ή κατασκευές, οι οποίες ανεγείρονται με οικοδομικές άδειες, που εκδίδονται, σύμφωνα με διατάξεις, οι οποίες κρίνονται αντισυνταγματικές με δικαστικές αποφάσεις και για το λόγο αυτό ακυρώνονται.}
Κατά την παράγραφο 3 του ιδίου άρθρου, όπως αυτή αντικαταστάθηκε και συμπληρώθηκε με την παράγραφο 7 εδάφιο β' του άρθρου 5 του νόμου 2052/1992, ορίζεται ότι:
{Το κατά την περίπτωση (α) της προηγούμενης παραγράφου πρόστιμο επιβάλλεται εφάπαξ. Το πρόστιμο της (β) περίπτωσης αυτής (παράγραφος 2) επιβάλλεται και οφείλεται καθ' όλο το χρόνο που υπάρχει το αυθαίρετο από την ανέγερση του μέχρι την κατεδάφιση του.
Το πρόστιμο αυτό, για μεν το πρώτο έτος κατά το οποίο λαμβάνει γνώση η αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία για την ύπαρξη αυθαιρέτου, καθώς και για τα τυχόν προηγούμενα έτη ύπαρξής του, υπολογίζεται και βεβαιώνεται με βάση την αξία του αυθαιρέτου όπως αυτή προσδιορίζεται με τα προεδρικά διατάγματα της παραγράφου 8 του άρθρου 18 του νόμου αυτού, ενώ για καθένα από τα επόμενα έτη επαναβεβαιώνεται, αφού αναπροσδιορισθεί με προσαύξηση του προστίμου του εκάστοτε προηγούμενου έτους κατά 20%. Το ποσοστό της προσαύξησης αυτής μπορεί να μεταβάλλεται ανά διετία με απόφαση του υπουργού περιβάλλοντος, Χωροταξίας, και Δημοσίων Έργων. Δεν μπορεί, όμως σε καμία περίπτωση, να ορισθεί μικρότερο του 10%.}
Κατά την παράγραφο 4 του ιδίου άρθρου, όπως αυτή συμπληρώθηκε με την παράγραφο 10 του άρθρου 8 του νόμου 1512/1985:
{Υπόχρεοι για την καταβολή των προστίμων είναι οι κύριοι ή συγκύριοι του αυθαιρέτου που ευθύνονται ο καθένας για την καταβολή ολόκληρου του προστίμου. Σε περίπτωση εκτέλεσης εργασιών με το σύστημα της οικοδόμησης επί αντιπαροχή τα πρόστιμα επιβάλλονται σε βάρος των επί αντιπαροχή κατασκευαστών που ευθύνεται ο καθένας για την καταβολή ολόκληρου του προστίμου. Σε περίπτωση εκτέλεσης εργασιών από νομέα, κάτοχο ή επικαρπωτή, τα πρόστιμα επιβάλλονται σε όλους και ο καθένας είναι υπεύθυνος για την καταβολή ολόκληρου του προστίμου.}
Στην παράγραφο 5 του ιδίου άρθρου ορίζεται ότι:
{Η αρμόδια πολεοδομική αρχή μπορεί και αυτεπάγγελτα να προβαίνει στην κατεδάφιση του αυθαιρέτου...}
Στις παραγράφους 6 και 7 του ιδίου άρθρου ορίζεται ότι με τα προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ορίζονται ο τρόπος και η διαδικασία εκτίμησης της αξίας του αυθαιρέτου, το ύψος του προστίμου, ο τρόπος βεβαίωσης τους για κάθε χρόνο, οι όρο, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία διαπίστωσης και ο χαρακτηρισμός του αυθαιρέτου, ο τρόπος κατεδάφισης, η διαδικασία εκκένωσης του αυθαιρέτου, η τύχη των υλικών κ.λ.π.
Στην παράγραφο 8 δε του ιδίου άρθρου προβλέπονται ποινικές κυρώσεις, για ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής αυθαιρέτων, μηχανικούς που συντάσσουν τη μελέτη ή έχουν την επίβλεψη του έργου, εργολάβους κατασκευής κ.λ.π.
Κατά την παράγραφο 10 δε του ιδίου άρθρου:
{Πριν από την κατεδάφιση των κατεδαφιστέων του άρθρου αυτού δεν επιτρέπεται: α) η μεταβίβαση τους ή σύσταση εμπραγμάτων δικαιωμάτων σ' αυτά η στο οικόπεδο, πάνω στο οποίο κατασκευάσθηκαν. Κάθε μεταβίβαση που γίνεται κατά παράβαση των ανωτέρω θεωρείται αυτοδίκαια και εξαρχής άκυρη, β) η σύνδεση τους με τα δίκτυα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος ύδρευσης, αποχέτευσης και τηλεπικοινωνιών.}
Τέλος, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο της παράγραφο 12 του ιδίου άρθρου:
{Σε κάθε δικαιοπραξία, που συντάσσεται με την έναρξη ισχύος του παρόντος και έχει ως αντικείμενο μεταβίβαση κτίσματος, αναφέρεται στο πωλητήριο συμβόλαιο ο αριθμός της αδείας οικοδόμησης του κτίσματος αυτού και επισυνάπτεται κυρωμένο αντίγραφο της, εφόσον το κτίσμα οικοδομήθηκε μετά την έναρξη της ισχύος του παρόντος νόμου.}
Στην ίδια παράγραφο δε προβλέπονται ποινικές κυρώσεις κατά των συμβολαιογράφων που συντάσσουν συμβόλαια κατά παράβαση των διατάξεων της παραγράφου αυτής των μεσιτών που μεσολαβούν, των υποθηκοφυλάκων που μεταγράφουν και των δικηγόρων που παρίσταται κατά την κατάρτιση τέτοιων συμβολαίων.
Εξάλλου, κατά την παράγραφο 3 του άρθρου 22 του νόμου 1577/1985 (Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός):
{Κάθε κατασκευή που εκτελείται: α) χωρίς την άδεια της παραγράφου 1 β) ή καθ' υπέρβαση της αδείας ή με βάση άδεια που ανακλήθηκε, γ) ή κατά παράβαση των σχετικών διατάξεων, είναι αυθαίρετη και υπάγεται στις σχετικές για τα αυθαίρετα διατάξεις του νόμου 1337/1983, όπως ισχύουν.
Σε περίπτωση αυθαίρετης της κατασκευής, κατά το προηγούμενο εδάφιο, η οποία όμως δεν παραβιάζει τις διατάξεις που ισχύουν κατά το χρόνο του ελέγχου της από την πολεοδομική υπηρεσία, ειδοποιούνται εγγράφως οι υπόχρεοι για την καταβολή του προστίμου που αναφέρεται στην παράγραφο 4 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, όπως συμπληρώθηκε με την παράγραφο 10 του άρθρου 8 του νόμου 1512/1985, να μεριμνήσουν ώστε να υποβληθούν τα απαραίτητα στοιχεία και δικαιολογητικά σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις για να εκδοθεί ή αναθεωρηθεί τυχόν υφιστάμενη οικοδομική άδεια, μέσα σε δύο μήνες από την λήψη ειδοποίησης. Αν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, η κατασκευή υπάγεται στις διατάξεις του νόμου 1337/1983, όπως ισχύει. Αν η άδεια εκδοθεί ή αναθεωρηθεί μέσα στην παραπάνω προθεσμία επιβάλλονται μόνο τα πρόστιμα που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, όπως ισχύει. Στην τελευταία αυτή περίπτωση το πρόστιμο διατήρησης επιβάλλεται για το διάστημα από τότε που κατά την κρίση της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας άρχισε η ανέγερση κατασκευής έως την έκδοση ή αναθεώρηση της οικοδομικής αδείας...}
2. Όπως προκύπτει, από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων, σκοπός θέσπισης των είναι αφενός μεν η αποτροπή ανέγερσης νέων αυθαιρέτων, αφετέρου δε ο εξαναγκασμός των ιδιοκτητών για να κατεδαφίσουν οι ίδιοι τα αυθαίρετα τους, λόγω και της πραγματικής ανεπάρκειας των τεχνικών μέσων που διαθέτουν οι αρμόδιες υπηρεσίες για την αυτεπάγγελτη από αυτές κατεδάφιση των αυθαιρέτων. Ιδιαίτερα δε η παράγραφος 10 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, προκειμένου να εξαναγκασθούν οι ιδιοκτήτες των νέων αυθαιρέτων να κατεδαφίσουν μόνοι τους τα αυθαίρετα τους, επιβάλλει στέρηση της εξουσίας διάθεσης του ακίνητου (κτίσματος και οικοπέδου), ορίζει δε ρητά ως συνέπεια της απαγόρευσης την ακυρότητα της μεταβίβασης. Βεβαίως, στην έννοια της διάθεσης εμπίπτει καταρχήν και η επιχειρούμενη από τους δανειστές διάθεση με κατάσχεση και αναγκαστική εκτέλεση (αναγκαστικό πλειστηριασμό) (Γ. Μπαλή Γενικές Αρχές παράγραφος 31 περίπτωση 4, Α. Γεωργιάδη - Μ. Σταθόπουλου - Αστικός Κώδικας Γενικές αρχές υπό άρθρα 174 - 176, Ολομέλεια Αρείου Πάγου 1688/1983 Νομικό Βήμα 32-1535), από το σκοπό δε και την έννοια της διάταξης, που επιβάλλει την απαγόρευση, εξαρτάται αν αυτή αφορά κάθε δικαιοπραξία διάθεσης ή αν αφορά ορισμένη (Γ. Μπαλή Γενικές αρχές παράγραφος 31).
Στην προκειμένη περίπτωση από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων και το σκοπό θέσπισης τους, όπως αυτοί εκτίθενται παραπάνω συνάγεται ότι ως απαγορευμένη μεταβίβαση ή σύσταση εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί των αυθαιρέτων αυτών, δηλαδή των ανεγερθέντων μετά την 31-01-1983, εννοείται η εν ζωή και όχι αιτία θανάτου μεταβίβαση κ.λ.π. καθώς επίσης η μεταβίβαση κ.λ.π. που γίνεται με θέληση του ιδιοκτήτη του αυθαιρέτου και όχι εξαναγκαστικά λόγω αναγκαστικού πλειστηριασμού. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από τη διατύπωση του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 12 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, το οποίο αναφέρει ότι σε κάθε δικαιοπραξία που συντάσσεται μετά την έναρξη της ισχύος του νόμου αυτού, η οποία έχει ως αντικείμενο μεταβίβαση κτίσματος, αναφέρεται στο πωλητήριο συμβόλαιο ο αριθμός της άδειας οικοδόμησης του κτίσματος κ.λ.π., δηλαδή αναφέρεται σε μεταβίβαση που γίνεται με τη βούληση του ιδιοκτήτη όπως είναι η πώληση και όχι στον αναγκαστικό πλειστηριασμό. Επίσης, η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από το γεγονός, ότι ο νομοθέτης δε συνέδεσε την απαγόρευση μεταβίβασης και με απαγόρευση κατάσχεσης του ακινήτου, επί του οποίου βρίσκεται η αυθαίρετη κατασκευή, όπως έχει πράξει σε άλλες περιπτώσεις για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος (βλέπε άρθρο 21 βασιλικού διατάγματος [ΒΔ] 330/1960, Ολομέλεια Αρείου Πάγου 1688/1983 Νομικό Βήμα 32-1535), η οποία κατάσχεση άγει βέβαια σε αναγκαστικό πλειστηριασμό.
Επίσης, από το γεγονός ότι απαγόρευση διάθεσης του ακινήτου αυτού δεν είναι το μόνο μέσο για την επίτευξη του επιδιωκομένου σκοπού, καθόσον συνδυάζεται και με άλλες δυσμενείς (πρόστιμα, μη ηλεκτροδότηση κ.λ.π.) πλήττει δε ολόκληρο ακίνητο και όχι μόνο το κτίσμα και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα επαχθές μέτρο κατά της ιδιοκτησίας το οποίο ενδεχόμενα, κατά περίπτωση, να μην ανταποκρίνεται στο μέγεθος της παράβασης, με αποτέλεσμα η παραδοχή ότι στην απαγόρευση διάθεσης περιλαμβάνεται και η διάθεση με αναγκαστικό πλειστηριασμό να υπερβαίνει τη βούληση του νομοθέτη.
Αντίθετη, ερμηνευτική εκδοχή οδηγεί στις εξής άτοπες συνέπειες: α) εάν οι παραπάνω διατάξεις απαγορεύουν την κληρονομική μεταβίβαση των παραπάνω αυθαιρέτων τους, θα παρέμενε έωλη, αφού η περιέλευση αυτής στους κληρονόμους του θα εξαρτιόταν από την αναβλητική αίρεση της κατεδάφισης των αυθαιρέτων αυτών, τα οποία οι κληρονόμοι δεν θα μπορούν να κατεδαφίσουν αφού δεν θα έχουν γίνει ακόμη κύριοι αυτών β) εάν οι παραπάνω διατάξεις απαγορεύουν τον αναγκαστικό πλειστηριασμό των ακινήτων επί των οποίων έχουν ανεγερθεί τα αυθαίρετα αυτά και μάλιστα και αυτόν που επισπεύδεται από το Δημόσιο τότε ο αυθαιρετών, εάν δεν έχει άλλη περιουσία, θα μπορεί να αποτρέψει, μη κατεδαφίζοντας το αυθαίρετο, αφενός μεν τους δανειστές τους ιδιώτες από την ικανοποίηση των αξιώσεων τους, αφετέρου δε το Δημόσιο από την ικανοποίηση οποιασδήποτε αξίωσης του κατ' αυτού και αυτής για την πληρωμή των προστίμων για την ανέγερση και τη διατήρηση του αυθαιρέτου, με αποτέλεσμα να καθίσταται ευμενέστερη η θέση του αυθαιρετούντος έναντι των ιδιοκτητών νομίμων κτισμάτων πράγμα το οποίο δεν το θέλησε ο νομοθέτης ούτε το επιδιώκει η παραπάνω διάταξη, η οποία στο αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα στοχεύει.
3. Κατόπιν των ανωτέρω είναι προφανές ότι ο κληρονόμος του ιδιοκτήτη των ανωτέρω αυθαιρέτων αποκτά την κυριότητα αυτών, λόγω κληρονομικής διαδοχής, ως καθολικός διάδοχος δε αυτού είναι υπόχρεος και οφείλει τα πρόστιμα της παραγράφου 2 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, όπως και αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 7 εδάφιο α του άρθρου 5 του νόμου 2052/1992 δηλαδή τόσο το πρόστιμο για ανέγερση, το οποίο διατήρησης μέχρι τη κατεδάφιση ή τυχόν νομιμοποίηση του αυθαιρέτου με την παράγραφο 3 του άρθρου 22 του νόμου 1577/1985.
Περαιτέρω, ο αναγκαστικός πλειστηριασμός ουδόλως νομιμοποιεί το αυθαίρετο, το οποίο θα εξακολουθεί να παραμένει αυθαίρετο μέχρι την κατεδάφιση ή τυχόν νομιμοποίηση του, το δε ακίνητο θα φέρει, ως δημόσιο βάρος την υποχρέωση καταβολής του προστίμου για τη διατήρηση του.
Σύμφωνα δε με την παράγραφο 4 του άρθρου 1017 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας:
{Ο υπερθεματιστής από της κατακυρώσεως λαμβάνει τα ωφελήματα και φέρει τα βάρη του πράγματος}
κατά το δε άρθρο 965 του Αστικού Κώδικα:
{Ο μέχρι ορισμένου χρόνου ή από ορισμένου χρόνου φέρων τα βάρη του πράγματος, εάν ταύτα είναι εκ των περιοδικώς καταβαλλομένων, ευθύνεται, ενόσω δεν ορίσθηκε άλλο τι αναλόγως προς το διάστημα καθ ο διήρκεσε η υποχρέωσή του...}
Από τις διατάξεις αυτές συνδυαζόμενες και με τις προαναφερθείσες διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983, όπως συμπληρώθηκε με την παράγραφο 10 του άρθρου 8 του νόμου 1512/1985 και της παραγράφου 3 του ιδίου άρθρου, όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 7 εδάφιο β' του άρθρου 5 του νόμου 2052/1992, προκύπτει ότι για την καταβολή του ήδη βεβαιωθέντος προστίμου διατήρησης (άρθρο 17 παράγραφος 2 εδάφιο β' του νόμου 1337/1983, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 5 παράγραφος 7 εδάφιο α' του νόμου 2052/1992) που αφορά το χρονικό διάστημα μέχρι την κατακύρωση του αναγκαστικού πλειστηριασμού, υπόχρεος είναι ο μέχρι τότε κύριος του αυθαιρέτου, καθ' ου επισπεύσθηκε, είτε από το Δημόσιο, είτε από τρίτους, ο αναγκαστικός πλειστηριασμός, για πρόστιμο διατήρησης όμως που αφορά το χρονικό διάστημα από την κατακύρωση του πλειστηριασμού μέχρι την κατεδάφιση ή την τυχόν νομιμοποίηση του αυθαιρέτου, υπόχρεος είναι ο υπερθεματιστής, στον οποίο κατακυρώθηκε το ακίνητο επί του οποίου βρίσκεται το αυθαίρετο.
4. Κατόπιν των ανωτέρω οι απαντήσεις στα ερωτήματα είναι οι εξής:
α) Τα αυθαίρετα κτίσματα που ανεγέρθηκαν μετά την 31-01-1983 μπορούν με αναγκαστικό πλειστηριασμό, τον οποίο επισπεύδει το Δημόσιο, λόγω μη καταβολής των βεβαιωθέντων προστίμων από τον αυθαιρετούντα.
β) Το ήδη βεβαιωθέν πρόστιμο διατήρησης, το οποίο αναπροσδιορίζεται κατ' έτος (άρθρο 17 παράγραφος 2 εδάφιο β του νόμου 1337/1983, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 5 παράγραφος 7 εδάφιο α' του νόμου 2052/1992) που αφορά το χρονικό διάστημα μέχρι την κατακύρωση του αναγκαστικού πλειστηριασμού, υπόχρεος να το καταβάλει είναι ο μέχρι τότε κύριος του αυθαιρέτου καθ' ου επισπεύσθηκε ο πλειστηριασμός, δύναται δε να επιδιωχθεί η είσπραξη του και από το πλειστηρίασμα, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων και του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Για το πρόστιμο όμως διατήρησης που αφορά το μεταγενέστερο της κατακύρωσης του πλειστηριασμού χρονικό διάστημα και μέχρι την κατεδάφιση ή την τυχόν νομιμοποίηση του αυθαιρέτου, υπόχρεος είναι ο υπερθεματιστής στον οποίο κατακυρώθηκε το ακίνητο επί του οποίου βρίσκεται το αυθαίρετο και του οποίου έγινε κύριος.
γ) Τα αυθαίρετα κτίσματα που ανεγέρθηκαν μετά την 31-01-1983 μεταβιβάζονται με κληρονομική διαδοχή.
δ Οι κληρονόμοι, ως καθολικοί διάδοχοι του διαθέτη, είναι υπόχρεοι για την καταβολή των προστίμων της παραγράφου 2 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983 μέχρι την κατεδάφιση ή την τυχόν νομιμοποίηση του αυθαιρέτου.
Θεωρήθηκε
Αθήνα 30-10-1997
Ο Προεδρεύων
Ο Εισηγητής