ΝΣΚ 1001/1985

Νομικό Συμβούλιο του Κράτους 1001/1985 (29-11-1985)

Αριθμός ερωτήματος: Με αριθμό 57240/10720/07-08-1985 έγγραφο Διεύθυνσης Γ4 του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

Περίληψη Ερωτήματος: Ερωτάται: Αν η από τις πολεοδομικές διατάξεις προβλεπόμενη προσκύρωση αποτελεί αναγκαστική απαλλοτρίωση και σε καταφατική περίπτωση ερωτάται αν σ' αυτή έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του Συντάγματος και των νόμων περί αυτοδίκαιης ανάκλησης των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων, ως και κατά ποίο τρόπο μπορεί να επανυποβληθεί η λόγω προσκύρωσης αναγκαστική απαλλοτρίωση, που ανακλήθηκε αυτοδικαίως.

I. Από τις διατάζεις των άρθρων 31, 32, 34 και 42 και επόμενα του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος περί σχεδίων πόλεων κ.λ.π. προκύπτει ότι η προσκύρωση σαν θεσμός της πολεοδομικής νομοθεσίας συνίσταται στη με εξουσιαστική πράξη της πολιτείας αφαίρεση της κυριότητας ακινήτου από ορισμένο πρόσωπο και την απονομή της στον ιδιοκτήτη άλλου ακινήτου, συντελείται δε αυτή με την καταβολή της δικαστικώς καθορισμένης αποζημίωσης για το προσκυρωθέν ακίνητο και τη μεταγραφή της μεταβολής αυτής στα οικεία βιβλία μεταγραφών. Εφόσον η προσκύρωση επάγεται την με πράξη της πολιτείας αναγκαστική αφαίρεση της κυριότητας ακινήτου, αποτελεί μορφή αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Τούτο προκύπτει και από το γράμμα των σχετικών διατάξεων του ανωτέρω νομοθετικού διατάγματος, της παραγράφου 2 των άρθρων 43, 44 και 45 αυτού, όπου γίνεται λόγος περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως και προσκυρώσεως, αλλά και, από την όλη ρύθμιση του θεσμού από τις διατάξεις των άρθρων 42 και επόμενα του νομοθετικού διατάγματος αυτού, που προβλέπουν τον δικαστικό καθορισμό της αποζημίωσης, την καταβολή αυτής και την κατάληψη του προσκυρωτέου ακινήτου, κατ' ανάλογο εφαρμογή των κατά την ισχύ του παραπάνω νομοθετικού διατάγματος ισχυουσών και για τις λοιπές αναγκαστικές απαλλοτριώσεις διατάξεων. Τα ανωτέρω γίνονται παγίως και αταλάντευτα δεκτά από τη θεωρία και τη νομολογία των δικαστηρίων (Μπαλή Εμπράγματο Δίκαιο παράγραφος 76, Δαλτόγλου Διοικητικό Δίκαιο τόμος Β κεφάλαιο 7 σελίδα 136, Χριστοφιλόπουλου το σχέδιο πόλης κεφάλαιο Γ παράγραφος 1 σελίδα 117, ΕΑ 549/1975 Νομικό Βήμα 23 σελίδα 508, ΕΑ 2889/1979 Νομικό Βήμα 28 σελίδα 524, ΕΑ 181/1981 Νομικό Βήμα 31 σελίδα 249 κ.ά.).

II. Εφόσον κατά, τα εκτεθέντα η προσκύρωση συνιστά μορφή αναγκαστικής απαλλοτρίωσης έχουν εφαρμογή σ' αυτή οι διατάξεις των άρθρων 17 παράγραφος 4 του Συντάγματος και 11 παράγραφος 1 του νομοθετικού διατάγματος 797/1971 και συνεπώς αυτή αίρεται αυτοδικαίως αν δε συντελεστεί, με καταβολή ή δημόσια παρακατάθεση της αποζημίωσης, που οφείλεται στον κύριο του προσκυρωτέου ακινήτου μέσα σε ένα και μισό έτος από τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης περί προσωρινού ή οριστικού καθορισμού της αποζημίωσης, δοθέντος ότι οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και στις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, όπως η προσκύρωση, που κηρύσσονται κατά την εφαρμογή του σχεδίου πόλης (Χορομίδης Αναγκαστική Απαλλοτρίωση παράγραφος 54, ΣτΕ 3241/1984, 5250/1983, 1653/1982, 3730/1980, 864/1979, 1648/1978 κ.ά., ΕΑ 7933/ 1979 Νομικό Βήμα 28 σελίδα 1505, Γνωμοδότηση ΝΣΚ 144/1976 κ.α.). Περαιτέρω ετύγχανε εφαρμογής και επί προσκυρώσεως κατά τη διάρκεια της ισχύος της και η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 11 του Ννομοθετικού διατάγματος 797/1971, που αντικαταστάθηκε με το άρθρο 36 παράγραφος 2 του νόμου 1337/1983, κατά την οποία όπως ίσχυε πριν από την αντικατάστασή της η αναγκαστική απαλλοτρίωση για την εφαρμογή του σχεδίου πόλης ανακαλείται αυτοδικαίως αν μέσα σε μία οκταετία από την κήρυξη αυτής δεν καθορισθεί δικαστικώς ή εξωδίκως η προσωρινή ή οριστική αποζημίωση.

III. Όπως προκύπτει, από το άρθρο 30 παράγραφος 1 του νομοθετικού διατάγματος σε συνδυασμό προς την παράγραφο 1 του άρθρου 2 αυτού, η πράξη που εγκρίνει, το σχέδιο πόλης κηρύσσει την αναγκαστική απαλλοτρίωση μόνο ως προς τους κοινοχρήστους χώρους, ως προς τους οποίους η συντασσόμενη κατά το άρθρο 32 πράξη αναλογισμού εντάσσεται στη διαδικασία συντέλεσης της απαλλοτρίωσης και όχι ως προς τα προσκυρωτέα ακίνητα, που βρίσκονται έξω από τους χώρους αυτούς. Αντίθετα,η ένεκα προσκύρωσης αναγκαστική απαλλοτρίωση κηρύσσεται, κατά το άρθρο 46 του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος σε συνδυασμό προς τα άρθρα 32 και 34 αυτού, με πράξη της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας που υπόκειται σε κύρωση του Νομάρχη (Μπαλή Ο. αν., Ε.Θ. 1754/ 1973 και 1408/1973, αδημοσίευτες, βλέπε όμως Χορομίδης ο. αν. παράγραφος 33, Χριστοφιλόπουλου Ο. αν. σελίδα 103, ΕΑ 549/1975, ΕΑ 2889/1979 Ο. αν.). Ο τρόπος αυτός κήρυξης της λόγω προσκύρωσης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης διατηρήθηκε και μετά το νομοθετικό διάταγμα 797/1971, κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 1 του οποίου οι προς εφαρμογή του σχεδίου πόλης απαλλοτριώσεις κηρύσσονται κατά τις ειδικές γι' αυτές διατάξεις, ανεξάρτητα αν απ' αυτές προβλέπεται δημοσίευση της οικείας πράξης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Το ότι κατά το άρθρο 32 παράγραφος 4 του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος σε ειδικές περιπτώσεις συντάσσεται κοινή πράξη για τον αναλογισμό της αποζημιώσεως λόγω ρυμοτομίας και την τακτοποίηση (και προσκύρωση) των ακινήτων δεν καταλύει την διαδικαστική και λειτουργική αυτοτέλεια και αυτονομία της περί προσκυρώσεως διοικητικής πράξεως έναντι της πράξεως περί αναλογικού της αποζημιώσεως λόγω ρυμοτομίας. Άλλωστε η προσκύρωση δεν συνάπτεται πάντοτε άμεσο με την εφαρμογή της συγκεκριμένης πράξης περί εγκρίσεως του ρυμοτομικού σχεδίου, αλλά η ανάγκη επιβολής της μπορεί να προκύπτει από μεταγενέστερη διοικητική πράξη, όπως το προεδρικό διάταγμα περί καθορισμού των όρων δόμησης στην περιοχή ή προκειμένου ιδία για παλαιά σχέδια πόλης να προήλθε, μετά την έγκριση τους από επιτρεπτή κατά νόμο κατάτμηση ακινήτου και δημιουργία μη αρτίων ή μη οικοδομήσιμων οικοπέδων. Σύμφωνα με τα εκτεθέντα, αν κατά τις παραπάνω διατάξεις αίρεται αυτοδικαίως η λόγω προσκύρωσης αναγκαστική απαλλοτρίωση, δεν θίγεται απ' αυτό και μόνο η πράξη έγκριση του σχεδίου πόλης που αφορά τους κοινοχρήστους χώρους ούτε συνεπώς επιβάλλεται οποιαδήποτε μεταβολή της πράξης αυτή, πράγμα που δεν θα είχε νόημα, αφού η προσκύρωση δεν αναφέρεται σε ακίνητα που καταλαμβάνουν οι κοινόχρηστοι χώροι, αλλά η Διοίκηση τηρώντας τις διατάξεις περί επανεπιβολής, της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης στα πλαίσια της εφαρμογής του σχεδίου πόλης, μπορεί να επανεπιβάλλει αυτή κατά τη διαδικασία των διατάξεων του άρθρου 46 του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος και των διατάξεων των άρθρων 32 και 34, στις οποίες παραπέμπει τούτο.

Ο Εισηγητής Νομικός Σύμβουλος Διοίκησης