ΑΠ 40/1998
 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Αριθμός 40/1998
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Σε Τακτική Ολομέλεια
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές της Α' Σύνθεσης: Στέφανο Ματθία, Πρόεδρο, Αγησίλαο Μπακόπουλο, Γεώργιο Βελλή, Ευάγγελο Κρουσταλάκη, Κωνσταντίνο Παπαλάκη, Αντιπροέδρους, Εμμανουήλ Χαριτάκη, Ιωάννη Μυγιάκη, Θεόδωρο Πρασουλίδη, Γεώργιο Μπούτσικο - Εισηγητή, Ανδρέα Κατράκη, Αναστάσιο Καραγεώργη, Χαράλαμπο Γεωργακόπουλο, Γεώργιο Βρέττα, Γεώργιο Νικολόπουλο, Ηλία Βλάσση, Εμμανουήλ Δαμάσκο, Γεώργιο Κάπο, Παύλο Μεϊδάνη, Αρχοντή Ντόβα, Στυλιανό Μοσχολέα, Παναγιώτη Φιλιππόπουλο, Δημήτριο Λινό, Λουκά Λυμπερόπουλο, Λέανδρο Ρακιτζή, Αρεοπαγίτες, (κωλυόμενων των λοιπών Δικαστών της σύνθεσης).
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο κατάστημά του στις 24-09-1998, με την παρουσία του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Παναγιώτη Δημόπουλου και του Γραμματέα Γεωργίου Τυλιπάκη, για να δικάσει μεταξύ:
Του καλούντος-αναιρεσείοντος: ___________ Παραστάθηκε με τους πληρεξουσίους του δικηγόρους Απόστολο Γεροντίδη και Αναστάσιο Κοκκονό.
Των καθ' ων η κλήση - αναιρεσιβλήτων: 1) ___________ και 2) της εδρεύουσας στο Μαρούσι Αττικής Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ιδιοκτήτριας και που εκμεταλλεύεται τον τηλεοπτικό σταθμό με την επωνυμία Mega Channel, νομίμως εκπροσωπούμενης. Δεν εκπροσωπήθηκαν.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 14-04-1995 αγωγή και την από 18-10-1995 ανακοίνωση δίκης με προσεπίκληση σε παρέμβαση και αγωγή αποζημιώσεως που κατατέθηκαν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Σπάρτης.
Εκδόθηκε η απόφαση 124/1996 του ιδίου Δικαστηρίου, της οποίας την αναίρεση ζήτησε ο αναιρεσείων με την από 20-11-1997 αίτησή του.
Εκδόθηκε η 867/1998 απόφαση του Α' Πολιτικού Τμήματος η οποία παρέπεμψε την υπόθεση στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.
Μετά την πιο πάνω απόφαση και την από 14-07-1998 κλήση του καλούντος-αναιρεσείοντος φέρεται η προκείμενη υπόθεση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου τούτου.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, παραστάθηκε ο καλών-αναιρεσείων όπως σημειώνεται πιο πάνω και οι πληρεξούσιοί του ανέπτυξαν και προφορικά τους σχετικούς ισχυρισμούς τους που αναφέρονται στις προτάσεις τους και ζήτησαν την παραδοχή της αίτησης αναίρεσης και την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
Ο Εισαγγελέας πρότεινε την αναίρεση της προσβαλλόμενης 124/1996 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σπάρτης και την παραπομπή της υπόθεσης για εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο.
Για την πιστοποίηση των παραπάνω συντάχθηκε αυτό το πρακτικό.
Σκέφτηκε σύμφωνα με το νόμο
1. Από τις προσκομιζόμενες εκθέσεις επίδοσης, α) ___________ του δικαστικού επιμελητή του Πρωτοδικείου Σπάρτης ___________ και β) ___________ της δικαστικής επιμελήτριας του Πρωτοδικείου Αθηνών ___________, προκύπτει ότι ακριβές αντίγραφο της από 14-07-1998 κλήσης του αναιρεσείοντος, με την πράξη ορισμού ως δικασίμου της αναφερόμενης στην αρχή της παρούσας, και με κλήση για συζήτηση κατ' αυτή, επιδόθηκε, με επιμέλεια του αναιρεσείοντος, νόμιμα και εμπρόθεσμα σε καθένα από τους αναιρεσίβλητους, οι οποίοι δεν εμφανίσθηκαν στο ακροατήριο κατά την εν λόγω δικάσιμο (24-09-1998), όταν εκφωνήθηκε η υπόθεση από τη σειρά του οικείου πινακίου, και πρέπει να χωρήσει η συζήτηση της υπόθεσης ωσάν να ήταν και αυτοί παρόντες.
2. Νομίμως παραπέμφθηκε, με την 867/1998 απόφαση του Α' Τμήματος, στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με το άρθρο 563 παράγραφος 2 εδάφιο γ' του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, και παραδεκτώς φέρεται προς συζήτηση ενώπιόν της με την προαναφερόμενη κλήση του αναιρεσείοντος, ο πρώτος λόγος της αίτησης αναίρεσης κατά της 124/1996 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σπάρτης, α) λόγω άρνησης του Τμήματος αυτού να εφαρμόσει, ως αντισυνταγματική, τη διάταξη του άρθρου 45 παράγραφος 3 σε συνδυασμό με την παράγραφο 1Α του νόμου [Ν] 2172/1993, που προβλέπει την απόσβεση των αστικών κυρώσεων για τις προσβολές της ανθρώπινης αξίας που έγιναν δια του τύπου και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων και β) γιατί αφορά σε ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος, αν, δηλαδή, η προαναφερόμενη διάταξη αντίκειται ή όχι στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της.
3. Με το άρθρο 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι: ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας. Η διάταξη αυτή, η οποία βρίσκεται στο Τμήμα Α' του πρώτου μέρους του Συντάγματος, που φέρει τον τίτλο Μορφή του Πολιτεύματος, δεν θεσπίζει ατομικό δικαίωμα, αλλά χαρακτηρίζει το δημοκρατικό μας πολίτευμα ως ανθρωποκεντρικό, με θεμέλιο την αξία του ανθρώπου. Ο σεβασμός της αναγορεύεται σε ύπατο κριτήριο της έκφρασης και δράσης των οργάνων της πολιτείας. Στην αξία του ανθρώπου περιλαμβάνεται πρωτίστως η ανθρώπινη προσωπικότητα ως εσωτερικό συναίσθημα τιμής και ως κοινωνική αναγνώριση υπόληψης. Με βάση τη διάταξη αυτή του άρθρου 2, που δεν αποτελεί απλή διακήρυξη, αλλά κανόνα δικαίου συνταγματικού επιπέδου, η πολιτεία, δηλαδή όλα τα πολιτειακά όργανα, οφείλουν όχι μόνο να σέβονται αλλά και να προστατεύουν την αξία αυτή από προσβολές προερχόμενες από τρίτους. Όταν ορισμένη πολιτειακή πράξη μειώνει ή καταργεί σε συγκεκριμένη περίπτωση την προστασία που παρέχεται από την κοινή νομοθεσία (άρθρα 34, 57, 59, 932 του Αστικού Κώδικα), αίροντας έτσι στην περίπτωση αυτή την γενικώς αναγνωρισμένη διασφάλιση της προσωπικότητας έναντι προσβολών κατ' αυτής, η πράξη αυτή αντιβαίνει στο άρθρο 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος και είναι ανίσχυρη ως αντισυνταγματική. Τα πράγματα δεν μεταβάλλονται και αν ακόμη θεωρηθεί ότι το άρθρο 2 παράγραφος 1 ιδρύει ατομικό δικαίωμα, δεδομένου ότι στο ατομικό αυτό δικαίωμα περιλαμβάνεται όχι μόνο η άμυνα κατά επεμβάσεων της πολιτειακής εξουσίας, αλλά και η αξίωση κατά της πολιτείας για θετική ενέργεια προς αποτροπή προσβολών της αξίας του ανθρώπου από τρίτους, εις τρόπον ώστε το περιεχόμενο του συγκεκριμένου ατομικού δικαιώματος εμποδίζει το νομοθέτη να υποβιβάσει σε συγκεκριμένη περίπτωση το υφιστάμενο επίπεδο προστασίας. Εξάλλου, με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής σύμβασης, για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε (μαζί με τη Σύμβαση) με το νομοθετικό διάταγμα [Ν] 53/1974 και έχει, σύμφωνα με το άρθρο 28 παράγραφος 1 του Συντάγματος, αυξημένη έναντι των κοινών νόμων ισχύ, ορίζεται, ότι:
{παν φυσικό ή νομικό πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας τους. Ουδείς δύναται να στερηθεί της περιουσίας αυτού, ειμή δια λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπόμενους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους. Οι προαναφερόμενες διατάξεις δεν θίγουν το δικαίωμα παντός Κράτους όπως θέσει εν ισχύ νόμους ους ήθελε κρίνει αναγκαίους προς ρύθμιση της χρήσεως αγαθών συμφώνως προς το δημόσιο συμφέρον ή προς εξασφάλιση της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων}.
Με τη διάταξη αυτή κατοχυρώνεται ο σεβασμός της περιουσίας του προσώπου, το οποίο μπορεί να τη στερηθεί μόνο για λόγους δημόσιας ωφέλειας. Στην έννοια της περιουσίας περιλαμβάνονται όχι μόνο τα εμπράγματα δικαιώματα, αλλά και όλα τα δικαιώματα περιουσιακής φύσεως και τα κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα. Καλύπτονται έτσι τα ενοχικά περιουσιακά δικαιώματα και ειδικότερα απαιτήσεις, είτε αναγνωρισμένες με δικαστική ή διαιτητική απόφαση, είτε απλώς γεννημένες κατά το εθνικό δίκαιο, εφόσον υπάρχει νόμιμη προσδοκία, με βάση το ισχύον, έως την προσφυγή στο δικαστήριο, δίκαιο, ότι μπορούν να ικανοποιηθούν δικαστικά. (πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: Pressos Compania Naviera S.A. κ.ά. κατά Βελγίου, (Α332): (1995) παράγραφος 28 και επόμενα, Pine Valley Development κατά Ιρλανδίας (Α222) (1992) παράγραφος 51 κ.α.). Τέτοιες είναι κατά το ελληνικό δίκαιο και οι απαιτήσεις από αδικοπραξία για καταβολή αποζημίωσης ή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης (άρθρα 297, 298, 299, 57, 59, 932 του Αστικού Κώδικα). Με το άρθρο 45 παράγραφοι 1Α και 3 του νόμου [Ν] 2172/1993 ορίζονται τα εξής:
Παράγραφος 1Α: {Εφόσον δεν έχει εκδοθεί μέχρι την έναρξη της ισχύος αυτού αμετάκλητη δικαστική απόφαση, παραγράφονται σε οποιοδήποτε στάδιο της προδικασίας ή της κύριας διαδικασίας και αν βρίσκεται η ποινική δίωξη, η οποία παύει οριστικά, α) ποινικά αδικήματα του τύπου ή που τελέστηκαν δια του τύπου, β) ποινικά αδικήματα που τελέστηκαν δια των ραδιοτηλεοπτικών μέσων μαζικής επικοινωνίας και γ) ποινικά αδικήματα που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 16 του νόμου [Ν] 1730/1987 όπως ισχύει …}
Παράγραφος 3: {Αξιώσεις για αποκατάσταση περιουσιακής ζημίας ή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που απορρέουν από τα αδικήματα της παραγράφου 1Α … αποσβένονται, οι δε σχετικές δίκες καταργούνται και ματαιώνεται αυτοδικαίως η τυχόν αναγκαστική εκτέλεση που άρχισε. Διατηρείται μόνο η αξίωση για την τελεσιδίκως επιδικασθείσα δικαστική δαπάνη και για τα έξοδα πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης που έχουν ενεργηθεί.}
Με τις προπαρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 45 παράγραφοι 1Α και 3 του νόμου [Ν] 2172/1993 αναιρείται η προβλεπόμενη, βάσει των άρθρων 57, 59, 932 του Αστικού Κώδικα, προστασία της αξίας του ανθρώπου, αφού θεσπίζεται η απόσβεση των συγκεκριμένων αξιώσεων των προσώπων που έχουν προσβληθεί στην ανθρώπινη αξία τους, από τον τύπο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέχρι τη δημοσίευση του νόμου αυτού. Επιπλέον, η απόσβεση των αστικών απαιτήσεων αποκατάστασης περιουσιακής ζημίας και χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, που απορρέουν από τα προαναφερόμενα αδικήματα και αποτελούν από τη γέννησή τους στοιχεία της περιουσίας των προσβληθέντων είναι ασυμβίβαστη προς τη διάταξη του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής σύμβασης, για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών αφού τείνει σε αδικαιολόγητη αποστέρηση περιουσιακού στοιχείου των ως άνω προσώπων χωρίς να συντρέχουν λόγοι δημόσιας ωφέλειας. Άρα, η διάταξη του άρθρου 45 παράγραφος 3 του νόμου [Ν] 2172/1993, όσον αφορά απαιτήσεις από αδικήματα που ενέχουν προσβολή της αξίας του ανθρώπου, είναι αντισυνταγματική, αντίκειται δε και στο άρθρο 1 του προαναφερόμενου Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής σύμβασης, για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών.
4. Στην προκείμενη περίπτωση ο αναιρεσείων άσκησε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Σπάρτης την από 14-04-1995 αγωγή, με την οποία ισχυρίστηκε ότι οι εναγόμενοι, μεταξύ των οποίων και οι δύο αναιρεσίβλητοι, σε τηλεοπτική εκπομπή που μεταδόθηκε στις 25-04-1993 από τον πανελλήνιας εμβέλειας τηλεοπτικό σταθμό MEGA CHANNEL της δεύτερης αναιρεσίβλητης και στην οποία εκπομπή έλαβε μέρος ως συνεντευξιαζόμενος ο πρώτος αναιρεσίβλητος, αναφέρθηκαν εν γνώσει της αναλήθειας τους, από τους λαβόντες μέρος στην εκπομπή δημοσιογράφους του σταθμού και τον ως άνω καλεσμένο τους, τα σ' αυτήν (αγωγή) περιεχόμενα ψευδή και συκοφαντικά γεγονότα, με αποτέλεσμα να προσβληθεί βάναυσα η προσωπικότητά του. Ζήτησε δε να υποχρεωθούν οι εναγόμενοι να του καταβάλουν εις ολόκληρον, λόγω ηθικής βλάβης, χρηματική ικανοποίηση 600.000.000 δραχμών. Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Σπάρτης, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφασή του 124/1996, έκρινε ότι η παραπάνω αξίωση είχε αποσβεστεί βάσει της διάταξης του άρθρου 45 παράγραφος 3 (σε συνδυασμό με την παράγραφο 1Α) του νόμου [Ν] 2172/1993, και κήρυξε αποσβεσμένη την αξίωση και καταργημένη τη δίκη. Με την κρίση του αυτή το Πρωτοδικείο παραβίασε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρων 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος και 1 παράγραφος 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου και πρέπει, κατ' αποδοχή ως βάσιμου του από το άρθρο 559 αριθμός 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας πρώτου λόγου της αίτησης, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση. Η έρευνα της θεμελίωσης του ίδιου αναιρετικού λόγου στην παραβίαση του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής σύμβασης, για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (προσβολή του δικαιώματος ακώλυτης πρόσβασης σε δικαστήριο) παρέλκει. Ακολούθως η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί, κατά το άρθρο 580 παράγραφοι 3 και 5 του ίδιου Κώδικα, για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, διότι είναι δυνατή η σύνθεσή του από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Για τους λόγους αυτούς:
Αναιρεί την 124/1996 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σπάρτης
Παραπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο.
Και
Καταδικάζει τους αναιρεσίβλητους στη δικαστική δαπάνη του αναιρεσείοντος, της ενώπιον του Αρείου Πάγου διαδικασίας, την οποία ορίζει σε τετρακόσιες εξήντα χιλιάδες (460.000) δραχμές συνολικώς.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 26-11-1998 και δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 17-12-1998.